Trzy rocznice

Marzec 1921 roku obfitował w przełomowe wydarzenia w dziejach odrodzonej Polski - sto lat temu bowiem uchwalono pierwszą konstytucję II Rzeczpospolitej, zawarto traktat pokojowy z Rosją bolszewicką w Rydze, a na Górnym Śląsku przeprowadzony został plebiscyt, który zdecydował o przebiegu polskiej granicy na południowym-zachodzie. „Ilustrowany Kuryer Codzienny” z 18 marca 1921 roku pisał o wszystkich tych wydarzeniach na pierwszej stronie.

Uchwalona 17 marca przez Sejm Ustawodawczy konstytucja, efekt trwającej od lipca 1920 r. debaty parlamentarnej, była kompromisem między dwoma głównymi nurtami politycznymi – lewicą i, mającą sejmową większość, prawicą. Do najważniejszych punktów spornych w czasie gorących dyskusji, którym towarzyszyła nie mniej emocjonująca debata prasowa, należały kwestie dwuizbowości parlamentu, sposobu i wyboru prezydenta oraz sprawy wyznaniowe i narodowościowe. Sesja, podczas której uchwalono ustawę zasadniczą przeciągnęła się do później nocy, a emocjom na sali plenarnej towarzyszyły sprawy pokoju z bolszewikami i nadchodzącego plebiscytu na Śląsku …

Całonocna walka o konstytucyę

Kraków, 17 marca

(xy) Sejm przystąpił we wtorek do ostatecznego głosowania nad konstytucyą. Posiedzenie, zamącone burzliwą techniczną obstrukcyą lewicy, urozmaicone, jak doniosło kilka dzienników, krótką bójką między posłami [Janem] Brylem a Brzezińskim, trwało całą noc. Wobec awantur zupełnie uzasadnioną wydaje się gorzka ironia z jaką poseł [Zygmunt] Marweg zwrócił się do prezydenta [Wincentego] Witosa.

– Tak się broni Śląska, panie prezesie gabinetu. W Berlinie będzie jutro wielkie święto!

Zaiste, w przeddzień plebiscytu górnośląskiego, obraz, jaki przedstawiał Sejm, głosujący nad „podstawą ładu Rzeczypospolitej” musiał budzić zgorszenie i oburzenie.

Kto ponosi winę tych przykrych zajść, na poziom intelektualny i moralny Sejmu tak smutne rzucających światło?

Przedewszystkiem ci posłowie lewicowi, którzy nie mają odwagi swych przekonań i z obawy przed zarzutami demagogów dają się wciągać (wbrew własnym przekonaniom!) do akcyi opozycyjno-obstrukcyjnej. Iluż to posłów lewicowych uznaje np. potrzebę senatu – a przecie z braku cywilnej odwagi udaje opozycjonistów!

Niemniejszą winę jednak ponosi rząd, który z żadną nie wystąpił inicyatywą i zdaje wszystko na wolę losów, zgoła jakby sobie nie zdawał sprawy z ważności obecnej chwili dziejowej i ze znaczenia konstytucyi.

Jednakowoż, jakkolwiek przykre uczucia budzi widok tego Sejmu, miotanego w tę i w ową stronę na płytkich falach rozbujałych fluktów doktrynerstwa i partyjności, jakkolwiek wielce ubolewać przychodzi, że jeszcze w trzeciem czytaniu stacza się zawzięte walki o zasadnicze kwestye, co świadczy, że tych kwestyi dostatecznie nie przemyślano – nie należy ocenić rzeczy zbyt tragicznie.

Trzeba zważyć, że wszędzie poród konstytucyj odbywał się ciężko. Przypomnijmy sobie tylko, wśród jakich demagogicznych skandalów uchwalono konstytucyę Trzeciego Maja.

(„Ilustrowany Kuryer Codzienny”, nr 74, 18 marca 1921 r., s. 1)

Podpisany 18 marca w Rydze traktat pokojowy zakończył trwającą w latach 1919-1920 wojnę polsko-bolszewicką. Dokument określał m.in. przebieg granicy, wypłatę dla Polski rekompensaty w wysokości 30 milionów rubli w złocie (po kursie z 1913 r.) za wkład ziem polskich w gospodarkę rosyjską w okresie zaborów czy zwrot dzieł sztuki zagrabionych wówczas dzieł sztuki. O spłacie pierwszej raty rekompensaty pisano już cytowanym przez nas numerze „IKC”-a – Rosja bolszewicka jednak, pod różnymi pretekstami, nigdy nie wywiązała się z tych postanowień traktatu.

Podpisanie pokoju w piątek o 7 wieczór.

Warszawa. (PAT). Ministerstwo spraw zagranicznych podaj nam następujący komunikat: Dnia 15 b.m. w Rydze został podpisany przez sekretaryaty delegacyj polskiej i rosyjsko-ukraińskiej następujący protokół:

Sekretaryaty polskiej delegacyi pokojowej i rosyjsko-ukraińskiej delegacyi pokojowej komunikują, że prace konferencyi pokojowej zostały ukończone. Wszystkie artykuły przyjęte w ostatecznej redakcyi. Podpisanie traktatu pokojowego zostało naznaczone na dzień 18 marca na godzinę 7 wieczór.

Ratyfikacya obustronna w 30 dni po podpisaniu pokoju

Warszawa. 16 marca. (Z) Ryga. Ustalono, że w ciągu 30 dni od podpisania traktatu pokojowego musi nastąpić obustronna ratyfikacya. W ciągu roku, po ratyfikacyi, Polska otrzyma 30 milionów rubli złotem w sztabach i monetach. Wymiana dokumentów ratyfikacyjnych ma nastąpić w 15 dni po ratyfikacyi w Mińsku.

(„Ilustrowany Kuryer Codzienny”, nr 74, 18 marca 1921 r., s. 1)

– – –

Plebiscyt na Górnym Śląsku został przeprowadzony w niedzielę 20 marca 1921 r. pod nadzorem Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej (anglo-francusko-włoskiej), która rezydowała od końca 1919 r. w Opolu. Teren plebiscytowy obejmował 1573 gminy a uprawnionych do głosowania było ponad milion 200 tysięcy osób, w tym tzw. imigranci, którzy w większości opowiedzieli się za Niemcami. Przy frekwencji 97,5 % za przyłączeniem Górnego Śląska do Polski opowiedziało się 40,3 % głosujących a za pozostaniem w granicach Niemiec – 59,4 %, Polacy zwyciężyli w gminach wiejskich, Niemcy – przede wszystkim w powiatach miejskich. Kilka tygodni po plebiscycie wybuchło trzecie powstanie śląskie, a ostatecznego podziału Górnego Śląska dokonała Rada Ambasadorów 20 października 1921 r.

Górny Śląsk w oczekiwaniu zwycięstwa

Kilkanaście tysięcy Górnoślązaków jedzie z Poznańskiego i z Westfalii.

(Telegram własny od naszego specyalnego korespondenta)

Bytom, 17 marca. Zbliżanie się terminu plebiscytu daje się już od dwóch dni na całym Górnym Śląsku silnie odczuwać. Wszędzie odbywa się gorączkowa praca przygotowawcza. Przypływ emigrantów niemieckich jest mały. Prawdopodobnie przyczyną tego jest okupacya obszarów Nadreńskich. O ile Niemcy z powodu energicznych kroków koalicyi spokornieli i liczą się z porażką, o tyle ludność polska czuje się pewna zwycięstwa. Czynione są przygotowania na przyjęcie kilkunastu tysięcy Górnoślązaków z Poznania i Westfalii.

(„Ilustrowany Kuryer Codzienny”, nr 74, 18 marca 1921 r., s. 1)

Podziel się:

// Inne artykuły

Działalność Muzeum Miejskiego w 2022 r.

Pobierz w PDF download a PDF file Author: Karolina Krzeszowska Muzeum Miejskie w Wadowicach The Town Museum in Wadowice e-mail: muzeum@wck.wadowice.pl Abstract Activities of the Town Museum in Wadowice in 2022 The author of

Publikacje za rok 2022

Pobierz w PDF download a PDF file Author: Marcin Witkowski Muzeum Miejskie w Wadowicach The Town Museum in Wadowice  ORCID: click here e-mail: wadoviana@wck.wadowice.pl Abstract: Publications for 2022 List of publications on Wadowice