W biurze Muzeum Miejskiego i sekretariacie Wadowickiego Centrum Kultury nabyć można nowość wydawniczą – długo oczekiwaną książkę Katarzyny Iwańskiej „Dzieje i kultura Żydów w Wadowicach w latach 1864 – 1945”.
Do rąk czytelników trafia publikacja będąca faktycznie pierwszym monograficznym opracowaniem, które tak kompleksowo i szczegółowo przedstawia historię i kulturę społeczności, która w latach 1864 – 1945 wniosła ogromny wkład w rozwój Wadowic. Książka Katarzyny Iwańskiej uzupełnia istotną lukę w badaniach nad historią wadowickich Żydów, które dotąd miały charakter przyczynkarski i koncentrowały się jedynie na wybranych aspektach. W oparciu o dostępne źródła archiwalne i materiały o charakterze wspomnieniowym i statystycznym autorka kreśli więc pełny obraz dziejów Żydów w Wadowicach.
Publikacja składa się z ośmiu rozdziałów zbudowanych tak chronologicznie jak i tematycznie. Książkę otwiera opis początków osadnictwa żydowskiego w Wadowicach, charakterystyka Gminy Wyznaniowej oraz życia gospodarczego, społecznego i kulturalnego wadowickich Żydów przed I wojną światową. Osobny rozdział poświęciła autorka czynowi zbrojnemu wyznawców religii mojżeszowej w okresie Wielkiej Wojny. Zdecydowanie najwięcej miejsca – co oczywiste ze względu na dostępność materiałów – Katarzyna Iwańska poświęciła dziejom społeczności żydowskiej w okresie dwudziestolecia międzywojennego. W trzech rozdziałach autorka przedstawiła drobiazgowo wszystkie aspekty życia ludności żydowskiej w mieście w międzywojniu. Scharakteryzowała życie gospodarcze i rolę Żydów w handlu i rzemiośle Wadowic, życie polityczne, w tym ruch chasydzki i syjonistyczny, wreszcie życie społeczne, religijne, kulturalno-oświatowe i sportowe. Wiele miejsca poświęciła Iwańska losom Żydów w okresie okupacji hitlerowskiej – począwszy od opisów getta i nieludzkiej egzystencji jego mieszkańców przez zagładę (1942-1943) i ratunek jaki eksterminowanej ludności żydowskiej nieśli z narażeniem życia Polacy.
Na kartach książki autorka przybliżyła nie tylko biografie przedstawicieli żydowskiej społeczności, ale także opisała najważniejsze miejsca związane z życiem wadowickich Żydów – zarówno istniejące jak i te znane jedynie z fotografii. Znajdziemy więc m.in. opisy miejsc kultu religijnego – zburzonej przez hitlerowców synagogi, Beit Hamidrasz, łaźni, cmentarza żydowskiego, ale także sklepów, restauracji i wyszynków prowadzonych przez Żydów.
Niewątpliwym walorem książki są ilustracje i mapy, ułatwiający poruszanie się w terminologii żydowskiej słownik oraz aneksy, w tym wykaz żydowskich właścicieli sklepów i punktów usługowych z okresu międzywojennego.
„Publikacja pozwala nam lepiej zrozumieć fenomen Wadowic. Mamy do czynienia z miastem przepojonym wiarą i kulturą chrześcijańską. Zarazem wydatny wpływ na oblicze Wadowic wywarli jego żydowscy mieszkańcy. Koegzystencja Polaków i Żydów trwała tutaj od drugiej połowy XIX wieku do wybuchu II wojny światowej. Nie brakowało oczywiście napięć pomiędzy obydwoma narodami. Jednak nie zdołały one zdominować codzienności. Ta upływała pod znakiem życzliwego współżycia, którego pięknym symbolem stały się mecze piłki nożnej rozgrywane pomiędzy młodzieżą polską i żydowską” (dr hab. Łukasz Tomasz Sroka, prof. UP).
Katarzyna Iwańska, Dzieje i kultura Żydów w Wadowicach w latach 1864-1945, Akademia Ignatianum w Krakowie, Wydawnictwo WAM, Kraków 2016, s. 422 [il.]
oprawa twarda, format: 23,5 x 15,5 cm
