Pobierz w PDF
Authors:
Andrzej Fryś
Towarzystwo Miłośników Andrychowa
independent researcher
Daria Rusin
Towarzystwo Miłośników Andrychowa
independent researcher
Abstract:
Andrychów during the Great War. The century or regaining independence in 1918-2018
During the World War I, Andrychów was near the front-line zone and no military operations were conducted here. Nevertheless, the inhabitants suffered from many inconvenience: there was a shortage of food and fuel, in factories (including Czechowiczka Brothers Factory) there were no hands to work, the schools did not function periodically (from September 1914 to August 1915 there was a hospital for infectious patients in the school building). The City Council tried to solve the problems of food supply, watching at the same time the situation on the war fronts, as well as the changes taking place in Austro-Hungary.
The difficult war time situation did not affect the patriotic attitude of the inhabitants, who joined the Polish Legions in large numbers. At the beginning of 1915, legionaries who were going to rest in Kęty, were taken with a big enthusiasm in Andrychów. In 1917, a celebratory unveiling of Polish Legion Shield was made in the city. This initiative was aimed at fundraising for legionaries and their families. On the 29.10.1918 four soldiers of the Legions: Józef Herzog, Adam Myjak, Władysław Pająk and Tomasz Płonka disarmed the Austro-Hungarian military police station in Andrychów. The city was within the borders of the reborn Polish state. The soldiers from Andrychów, who fought both in the Austro-Hungarian army and in the Polish Legions, had a lot of merit in it.
Key words:
Andrychów, World War I, Great War, Austro-Hungarian army, Polsh Legions, regaining indepdence
Pages:
7 - 29
Bibliography:
Archival sources
Manuscripts
Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie.
Archiwum Narodowe w Krakowie.
Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Bielsku-Białej.
Archiwum Parafii Narodzenia NMP w Inwałdzie.
Archiwum Parafii św. Macieja w Andrychowie.
Archiwum SP nr 2 w Andrychowie.
Archiwum ZSS w Sułkowicach-Bolęcinie.
Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie.
Izba Regionalna Ziemi Andrychowskiej.
Zbiory prywatne.
Printed sources
OberösterreichischenLandesbibliothek, Verlustliste, Wien 1914–1917.
Sprawozdanie Kierownictwa Uzupełniającej Szkoły Przemysł. w Andrychowie za rok szkolny 1912/1913, Wadowice 1913.
Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1911, Lwów 1911.
Zofia z Drohojowskich Romerowa. Dziennik 1939–1948, oprac. B. Romer Kukulska, Bielsko–Biała 2017.
Press
„Gazeta Podhalańska”, 1913.
Bibliography
3 Pułk Piechoty Legjonów: w dwudziestą rocznicę 1914 – 30.IX. –1934, Jarosław 1934.
Biel-Pająkowa M., Jedną ma się matkę i jedną ojczyznę…, „Nowiny Andrychowskie”, 1998, nr 11, s. 14-15.
Biel-Pająkowa M., Legiony to żołnierska nuta…, „Nowiny Andrychowskie”, nr 11, s. 12.
Biel-Pająkowa M., Na stos rzucili swój życia los…, „Kalejdoskop Powiatowy”, 2005, nr 1 (9), s. 19-20.
Biel-Pająkowa M., Rocznica Golgoty Wschodu, „Nowiny Andrychowskie”, 2000, nr 4, s. 28.
Biel-Pająkowa M., Żołnierska śmierć na taljańskim froncie, „Nowiny Andrychowskie”, 1996, nr 6, s. 8.
Chwalba A., Wielka Wojna Polaków 1914–1918, Warszawa 2018.
Fryś A., Mjr Rudolf Fryszowski – Obrońca Polskiego Wybrzeża z andrychowskim rodowodem, „Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny”, 2010, nr 13, s. 227-237.
Fryś A., Moje przemyślenia w setną rocznicę wybuchu Wielkiej Wojny, „Nowiny Andrychowskie”, 2014, nr 7, s. 40.
Fryś A., O Andrychowskiej Tarczy Legionów, „Nowiny Andrychowskie”, 2013, nr 6, s. 42-43.
Fryś A., Putek T., Skrzypiec M., O uroczystości w Andrychowie, która mimowolnie stała się końcową klamrą Dwudziestolecia Międzywojennego „Wadoviana. Przegląd historyczno-
-kulturalny”, 2010, nr 13, s.178-191.
Cisek M., W kącie czy na froncie? Kęty wokół legendy legionowej, Kęty 2013.
Dzieje i rozwój Szkoły Podstawowej nr 1 im. T. Kościuszki w Andrychowie 1791–2001, red. J. Stawarz, Andrychów 2001.
Fryś A., Putek T., Pytel-Skrzypiec M., Rusin D., Kto był kim w Andrychowie, Andrychów 2017.
Fryś A., Musiał M., Pytel-Skrzypiec M., Rusin D., Miejsca pamięci w Gminie Andrychów, Andrychów 2015.
Garlicki A., ROK 1918 – tradycje i oczekiwania, Warszawa 1978.
Hajewski W., Zarys historii pracy niepodległościowej powiatu wadowickiego, Wadowice 1937.
Herzog J., Krzyż Niepodległości. Wspomnienia ze służby w Legionach, Kraków 2001.
Jaśkiewicz B., Zdrada J., Męciński Józef Gabriel, PSB, t. 20, Warszawa-Kraków 1975, s. 496-497.
Józef Herzog. Żołnierz Niepodległości. Wspomnienia i dokumenty, oprac. P. Wywiał, Kraków 2010.
Koneczny F., Oświęcimskie niemieckie czy też Cieszyńskie polskie, Kraków 1917.
Koźbiał K., Kolumny i tarcze legionów polskich. Przykład Wadowic i okolicznych miast, „Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny”, 2001, nr 6, s. 21-32.
Knych Cz., Knych D., Knych A., Romerowie w Małopolsce i na Podkarpaciu. Zapomniany ród niezwykłych ludzi, Czarna 2016.
Kudas F., Z dziejów OSP w Andrychowie, maszynopis.
Kukiel M., Dzieje Polski porozbiorowe (1795-1921), Londyn 1993.
Maczuga T., W Wadowicach dokonano przełomu w walce z tyfusem plamistym, „Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny”, 2011, nr 14, s. 231-233.
Nowak J. T., Tarcze Legionowe 1915–1917 r. w zbiorach Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa”, 1983, nr 10, s. 55-82.
Pajewski J., Pierwsza wojna światowa 1914-1918, Warszawa 1991.
Putek T., Pytel-Skrzypiec M., Rusin D., Fryś A., Drogi mieszkańców ziemi andrychowskiej do niepodległości, Andrychów 2018.
Wywiał P., Bracia Herzogowie. Żołnierze Niepodległości, Kraków 2014.
Zwoliński A., Miasto Ankwiczów. Z dziejów Andrychowa, Kraków 1993.
Another
Małysa A., Legiony na ziemi andrychowskiej w 1915 r., odczyt wygłoszony w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Andrychowie dnia 9. 04. 2018.
Internet
Wykaz legionistów polskich 1914-1918, [online], [dostęp: 20 V 2018]. Dostępny w internecie: http://www.wykaz.muzeumpilsudski.pl.
