Pobierz w PDF
Author:
Daniel Korbel
Uniwersytet Śląski
University of Silesia in Katowice
ORCID: click here
Abstract
The death of capt. Cezary Halller
The Czechoslovak-Polish War, which lasted 8 days (January 23-30, 1919), is still unknown to the majority of the public. Capt. Cezary Haller, younger brother of General Jozef Haller, remains one of the few figures more widely known or even „associated” with this battle. The circumstances of his death, despite available archival documents and publications discussing them, still remain a field for speculation and manipulation of historical facts. The false myth repeated for 100 years about the killing of this Polish officer by Czechoslovak soldiers is part of the lack of knowledge about this war. This article will be another attempt to deflate this issue and at the same time to familiarize readers with the most probable course of the battle of Zebrzydowice and Kończyce Małe on January 26, 1919. It will also be an opportunity to once again draw attention to the fact that Captain Cezary Halller was not killed or killed but died on the battlefield. The death of capt. Cezary Halller also became an important symbol of the fight for Polishness of Cieszyn Silesia, and popularization of the history of his heroic deed will allow to recall many other often nameless heroes of the fight for independence of the Republic of Poland.
Key words:
Poland-Czechoslovakia War, Cieszyn Silesia or Teschen Silesia
Pages:
19 – 55
Bibliography:
Archiwum Narodowe w Krakowie
Centralne Archiwum Wojskowe
Muzeum Niepodległości w Myślenicach
Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie
Muzeum Zamku w Oświęcimiu
Národní archiv v Praze
Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach, Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Katowicach
Urząd Stanu Cywilnego w Zebrzydowicach
Vojenský historický ústav Praha, Sbírkový Fond Filmový
Vojenský ústřední archiv – Vojenský historický ústav
Biała księga zbrodni popełnionych w dniach 23-29.01.1919 roku na Śląsku Cieszyńskim przez wojska ppłk. Josefa Šnejdarka, oprac. S. Król i in., Książnica Cieszyńska, sygn. RS AKC III 1300.
Bielski T.S., Wspomnienia Legionisty, kapitana artylerii konnej, Kraków 2019.
Dokumenty československe zahranični politiky, Sv. A II/1.Československo na pařižske mirove konferenci 1918-1920, Čast 1, Praha 2001.
Fragment wspomnień Rudolfa Malirza udostępniony przez Panią Wiesławę Wołoszyn-Oczadły
Golasowski K., Pamiętnik najazdu czeskiego na Śląsk Cieszyński 1919-1920 roku, Książnica Cieszyńska, RSAKC 01195.
Kirkor-Kiedroniowa Z., Wspomnienia, t. II, Kraków 1988.
Książnica Cieszyńska (dalej: KCC), zbiór mikrofilmów, Teki Baczyńskiego.
Kwestia cieszyńska. Zbiór dokumentów z okresu walki o Śląsk Cieszyński 1918-1920, red. W. Dąbrowski, Katowice 1923.
Matusiak K., Walki o Ziemię Cieszyńską w latach 1914-1920. Pamiętniki, Cieszyn 1930.
Michejda J., Zmagania o polskość Śląska Cieszyńskiego. Część II Najazd Czechów na Śląsk Cieszyński 1919, Książnica Cieszyńska, sygn. RSAKC III 01735/02.
Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1919 styczeń-maj, red. S. Dębski, Warszawa 2016.
Preininger L., Přísaha. Deníky francouzského legionáře Ladislava Preiningera 1913-1940, Praha 2001.
Protokoły posiedzeń plenarnych Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego (1918-1920), cz. I, wydali E. Długajczyk, M. Skrzypek, Cieszyn 2016.
Protokoły posiedzeń Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego (1918-1920), cz. II, wydał M. Skrzypek, Cieszyn 2016.
Šnejdarek J., Co jsem prožil, Praha 1939.
Unicki J., Kilka dni pod Skoczowem w styczniu 1919, Cieszyn Zachodni [1939].
Wspomnienia Antoniego Walicy, w: Zapomniany kraj, obraz stosunków polsko-czeskich na Zaolziu w XX wieku. 1918-20. Podział, teksty źródłowe, http://www.zaolzie.karta.org.pl/ [dostęp: 1 XII 2018].
Wspomnienia Karola Polaka, Archiwum Redakcji Polskiej Českého rozhlasu v Ostravě, audycja z 28 X 1996.
Z pamiętnika wojennego ks. Karola Grycza, ewangel. proboszcza wojskowego w Krakowie, „Poseł Ewangelicki”, 1929, nr 51.
„Czas”, 1919.
„Gwiazdka Cieszyńska”, 1919.
„Dziennik Cieszyński”, 1919.
„Poseł Ewangelicki”, 1929, 1930.
„Śląskie Wiadomości Wojenne”, 1919.
Brach R., Lanik J., Dva roky bojů a organizačni prace: Československa armada v letech 1918-1920, Praha 2013.
Chmielarz A., Walka o Śląsk Cieszyński w 1918 i 1919 r., w: Stosunki polsko-czesko-słowackie 1918-2005, red. J. Gmitruk, A. Stawarz, Warszawa 2006.
Chwalba A., 1919. Pierwszy rok wolności, Wołowiec 2018.
Długajczyk E, Cieszyńskie przypadki generała Franciszka Latinika, w: Ojczyzna wielka i mała. Księga pamiątkowa wydana z okazji 40-lecia Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego w Cieszynie, red. I. Panic, Cieszyn 1996.
Długajczyk E., Odznaczenia za obronę Śląska Cieszyńskiego w 1919 roku, Katowice 2007.
Hájek E., Ostravsko za války. Krvavý Matuschka. Boj o Těšínsko, Kunčičky 1930,
Herzog S., Zarys historji wojennej 5-go pułku artylerji ciężkiej, Warszawa 1930.
Janik W., Bitwa pod Skoczowem 28-30 stycznia 1919 roku. Geneza, Przebieg, Skutki, Cieszyn 1999.
Ježek Z., Učast dobrovolniků v bojich o Těšinsko a Slovensko v letech 1918-1919, v Praze 1937.
Kacíř P., Obsazení Těšínska v roce 1919 – k některým aspektům československo-polského územního sporu, w: Slezsko v dějinách českého státu. Sborník příspěvků z vědecké konference, pořádané pod záštitou prezidenta České republiky Václava Havla u příležitosti 50. výročí Slezského ústavu SZM, red. Mečislav Borák, Opava 1998.
Kamiński M.K., Konflikt polsko-czeski 1918-1920, Warszawa 2001.
Kavena K., Dejiny delostreleckého pluku 1 Jana Žižky z Trocnova v ruské revoluci a ve vlasti, Praha 1937.
Kołakowski P., Polsko-czechosłowackie walki o Śląsk Cieszyński w styczniu 1919 roku, „Słupskie Studia Historyczne”, 2012, nr 18.
Korbel D., Defensor Tessinensis?, „Kalendarz Cieszyński 2021”, Cieszyn 2021.
Korbel D., Krvavá epizoda česko-polské války. Malé Kunčice – Žibřidovice 26. ledna 1919, „Těšínsko”, 2019, nr 62.
Korbel D., Memoriał płk Latinika z oceną sytuacji na Śląsku Cieszyńskim i planem odbicia jego utraconej części, „Slezský sborník”, 2019, nr 117.
Korbel D., Walki o Stonawę 26 stycznia 1919 roku, „Pamiętnik Cieszyński”, 2018, nr 23.
Król S., Kawalerowie Virtuti Militari związani ze Śląskiem Cieszyńskim, t. 1, Cieszyn 2018.
Latinik F., Walka o Śląsk Cieszyński w r. 1919, nakładem i drukiem P. Mitręgi, Cieszyn 1934.
Leśniak A., Pułkownik Stanisław Jan Karolus – zapomniany żołnierz z Oświęcimia, „Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny”, 2016, nr 19.
Leśniak A., Stanisław Jan Karolus, Kończyce Małe. W dwudziestą rocznicę śmierci mjr. Cezarego Hallera, „Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny”, 2020, nr 23.
Mucha F., Zarys historii wojennej 12-go pułku piechoty, Warszawa 1928.
Paměti kapitana Em. V. Vosky, „JAS Rodinný obrázkový týdeník”, nr 12-20/1936.
Pekarek A., Obsazeni Těšina a utok na Skočov, „Vojenske rozhledy”, 1924, nr 4.
Pelc F., O Těšinsko. Vzpominky a uvahy, Slezska Ostrava 1928.
Pryziński J., Walki o Śląsk Cieszyński. Na podstawie dokumentów, raportów i materiałów Sztabu D.O.W. Śląskiego, Warszawa 1921.
Przybylski A., Walka o Śląsk Cieszyński w styczniu 1919 roku, Warszawa 1932.
Solpera J., Komplikovana proměna – jak se z Pětasedmdesatniků v letech 1918-1920 stali Devětadvacati a nejen o nich, Jindřichův Hradec 2010.
Szczurek J., Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. O milicjach ludowych w latach 1918-1920, Cieszyn 1933.
Szczurek J., Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. Pułk piechoty Ziemi Cieszyńskiej, cz. IV, Cieszyn 1930.
Těšínským hrdinům: památník vydaný ku slavnosti odhalení pomníku postaveného na hřbitově v Orlové, Orlová 1928.
Vondráček K., Boje na Těšínsku v r. 1919, „Vojensko -historický sborník”, 1933, roč. II., sv. 1.
Wyszczelski L., Wojna polsko-rosyjska 1919-1920, Warszawa 2010.
Zahradnik S., Ryczkowski M., Korzenie Zaolzia, Warszawa–Praga–Trzyniec 1992.
Żydzi polscy w służbie Rzeczypospolitej, t. I: Żydzi bojownicy o niepodległość Polski: 1918-1939, red. A. Kunert, A. Przewoźnik, Warszawa 2002.
