Pobierz w PDF
Author:
Andrzej Nowakowski
ORCID: click here
Abstract
Censorship activity in Wadowice during the communist period (1946-1990) from the early 1950s to 1990.
Preventive censorship was officially introduced in Poland by a decree on July 5, 1946. The central authority overseeing this was the Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk (the Main Office for Control of the Press, Publications, and Performances) based in Warsaw. The regional and county offices were subordinate to this authority. In Wadowice, censorship operated within the county structures, initially under the county administration and later under the Prezydium Powiatowej Rady Narodowej (Urzędzie Powiatowym) (the Presidium of the County National Council – County Office) until the abolition of the county in 1975. The county censor was a trusted member of the Communist Party, typically the head or another official of the Wydziału Spraw Wewnętrznych (the Internal Affairs Department). Their responsibilities included supervising all printing facilities and granting permissions for the publication of various materials, stage performances, and other public appearances in the Wadowice county.
After the dissolution of the counties, the censorship office for Wadowice was relocated to Bielsko-Biała. Censorship in Poland was ultimately abolished by the law of April 11, 1990.
Keywords: Wadowice, county, communist regime, preventive censorship
Pages
108 – 131
Bibliography:
Źródła archiwalne
Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Bielsku-Białej
Zespół akt Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Wadowicach – Wydział Spraw Wewnętrznych (wszystkie bez paginacji)
Sprawy zezwoleń na druki i imprezy. Lista sztuk scenicznych wycofanych [–], sygn. 13/366/4870.
Rejestr zgłoszonych do kontroli pieczątek (stempli) 1952-1960, sygn. 13/366/4875.
Korespondencja z WUKP 1959-1960, sygn. 13/366/4862.
Korespondencja z WUKPPiW 1961, sygn. 13/366/4863.
Zarządzenia i okólniki WUKP 1961, sygn. 13/366/4823.
Zarządzenia i okólniki WUKP 1963-1967, sygn. 13/366/4824.
Korespondencja z WUKP za lata 1962, 1965, 1966-1969, sygn. 13/366/4864.
Rejestr utworów scenicznych 1962-1964, sygn. 13/366/4873.
Korespondencja powiatowego pełnomocnika Woj. Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Krakowie 1970, sygn. 13/366/7869.
Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach
Kwestionariusz ewidencyjny kryptonim „Uczeń” (1983-1989), sygn. IPN Ka 047/2210.
Zbiory aktów normatywnych
Dziennik Ustaw, roczniki: 1921, 1935, 1946, 1968, 1976, 1981, 1990, 1997.
Źródła drukowane
Dokumenty do dziejów PRL, z. 6: Główny Urząd Kontroli Prasy 1945-1949, oprac. D. Nałęcz, Warszawa 1994.
Porozumienia Okrągłego Stołu, Warszawa 6 luty–5 kwietnia 1989 r., oprac. W. Salmonowicz, Olsztyn 1989.
Strzyżewski T., Wielka księga cenzury PRL w dokumentach, Warszawa 2015.
Źródła osobowe
Relacja Stanisława Surmy-Nowakowskiego, ojca autora, udzielona autorowi przed 1976 r.
Opracowania zwarte
Bafia J., Prawo o cenzurze, Warszawa 1983.
Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 2009.
Kallas M., Lityński A., Historia ustroju i prawa Polski Ludowej, Warszawa 2013.
Kucharczyk G., Historia Polski 1914-2022, Poznań [2022].
Meus K., Płonka B., Zarys czytelnictwa i historii bibliotek publicznych w Wadowicach, Wadowice [2016].
Nowakowski A., Katastrofy i wypadki kolejowe w powiecie wadowickim na tle rozwoju kolejnictwa w regionie (1884-2022), Tarnów 2023.
Nowakowski A., Kolej w Kalwarii Zebrzydowskiej (1888-2023). Z okazji otwarcia linii kolejowej nr 621, czyli łącznicy, [Rzeszów 2023].
Nowakowski A., Wadowice w latach 1945-1990. Przyczynek do najnowszej historii miasta, Rzeszów 2018.
Romek Z., Cenzura a nauki historyczne w Polsce 1944-1970, Warszawa 2010.
Ryszka C., Prymas Wyszyński ojciec Ojczyzny. Biografia, Kraków 2020.
Siemionow A., Ziemia wadowicka. Monografia turystyczno-krajoznawcza, Wadowice 1984.
Skibiński P., Odnowa tej ziemi. I pielgrzymka Jana Pawła II do Polski czerwiec 1979, Warszawa 2020.
Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Komentarz, Kraków 2009.
Studnicki G., 1866-1986. Po polsku i dla Polski. Zarys 120-letniej historii Gimnazjum i Liceum w Wadowicach, Bielsko-Biała 1986.
Terlecki R., Polska w niewoli 1945-1989. Historia sowieckiej kolonii, Kraków 2015.
Artykuły
Gajczak R.A., „Kultura i Sztuka”, „Nadskawie”, 1985-1986, nr 5-6, s. 83-86.
Gliksman A., W dużych miastach bibuła w zakładach pracy jest chlebem powszednim. U nas może być podobnie – wadowicki „Solidarny” w latach 1984-1990, „Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny”, 2022, nr 25, s. 30-65.
Hudzik P., Archiwum Liceum Ogólnokształcącego im. Marcina Wadowity w Wadowicach, w: Wadowickie Gimnazjum oraz Liceum znane i nieznane. 150-lecie powstania Gimnazjum w Wadowicach 1866-2016, red. K. Karolczuk, J. Popek, K. Meus, Wadowice 2016, s. 269-280.
Patelski M., Cenzura komunistyczna wobec Kościoła katolickiego i prasy katolickiej w Polsce 1945-1957, Casus Śląska Opolskiego, w: Cenzura w PRL. Analiza zjawiska, red. Z. Romek, K. Kamińska-Chełminiak, Warszawa 2017, s. 125-141.
Netografia
www.biblioteka.wadowice.pl/o-nas/ [dostęp: 19 I 2023 r.].
www.calvarianum.pl/wydawnictwo/ [dostęp: 19 I 2023 r.].
www.solidarnosc.org.pl/stara/upload/oryginal/0/41049-gdansk.pdf