Działalność teatru wiejskiego w Stryszowie w latach 1907–1939. Studium przypadku

Pobierz w PDF

download a PDF file

Author:

Mirosław Płonka

Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

University of the National Education Commission in Krakow

ORCID: click here

Abstract

Activities of the Rural Theatre in Stryszów 1907–1939. Case Study

Rural Theatres were an example of the economic and educational development of Galician Villages at the end of the 19th century and start of the 20th century. Outside of their strictly artistic activities, they had a lot in common with self-help or ganisations such as fire brigades, dairy and horticultural companies, poultry farmers etc. An example of such activity can be found in Stryszów, where from the second half of the 1890’s there was a folk school and an agriculture circle while the parish priests organised a public library. The Stryszów Peasant Youth Theatre Club discus sed here was not unique because similar groups operated in other Galician villages. What distinguished it however, was the relatively higher number of premieres each year and the club’s continuity. The following article is therefore a case study and an encouragement to undertake similar considerations on the subject of past theatre clubs operating within schools, agricultural groups or “Sokół” groups that were either somewhat forgotten, trivialized or poorly documented. The article, divided into three parts, discusses the first documented years of the rural theatre’s existence known from historical sources (1907–1910). The second part talks about the repertoire, methods of organizing performances and the group’s pro-social activities. The last part refers to the variously understood “theatre for the people” and the tensions arising from this term between supporters of different political parties in Stryszów.

Keywords: Theatre, Local History, Rural Theatres, Stryszów, Galicia.

Pages

87 – 120

Bibliography:

Archival sources

Archiwum Parafialne w Stryszowie

Ogłoszenia duszpasterskie (1856-1912) i księga zapowiedzi ślubnych (1864-1904), sygn. IV.1.

Ogłoszenia duszpasterskie 1912-1915/1916, sygn. IV.2.

Ogłoszenia duszpasterskie 1915/1916-1920, sygn. IV.3.

Ogłoszenia duszpasterskie 1920-1921, sygn. IV.4.

Ogłoszenia duszpasterskie 1921-1927, sygn. IV.5.

Ogłoszenia duszpasterskie 1944-1948, sygn. IV.6.

Wykaz tematów lekcyjnych ks. Jana Figwera (1902-1931) i ogłoszenia duszpasterskie (1927–1930), sygn. IV.7.

Zbiór luźnych kart z księgi ogłoszeń 1856-1912, sygn. III.1.10.

Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Bielsku-Białej

Akta gminy Stryszów, sygn. 13/409/0.

Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie

Teczka parafii Stryszów, sygn. APA 300, brak nr kart.

Archiwum Państwa Sitarzy

Fotografie, brak sygn.

Archiwum Państwa Porawskich

Fotografie, brak sygn.

K. Porawski, Szopka gminna, mps, brak sygn.

Press

„Die Neue Zeitung”, R. 7, nr 83 (25 III 1914).

„Dziennik Polski”, R. 37, nr 23 (15 I 1904).

„Dziennik Urzędowy ck. Rady szkolnej krajowej w Galicyi”, Lwów 1905.

„Dzwon Niedzielny”, R. 9, nr 4 (22 I 1933).

„Głos Narodu”, 15 IV 1922.

„Krytyka”, 1922, nr 5-6.

„Kurjer Lwowski”, R. 16, nr 29 (29 I 1898).

„Młodzież Polska: pismo katolickich Stowarzyszeń młodzieży polskiej”, R. 1 (1917), nr 11.

„Nowa Reforma”, R. 12, nr 285 (14 XII 1893).

„Nowa Reforma”, R. 17, nr 250 (1 XI 1898).

„Nowa Reforma”, R. 28, nr 354 (5 VIII 1909).

„Piast”, R. 5, nr 9 (4 III 1917).

„Przyjaciel Ludu: organ Polskiego Stronnictwa Ludowego”, R. 24, nr 24 (11 VI 1922).

„Przyjaciel Ludu: organ Polskiego Stronnictwa Ludowego”, R. 25, nr 5 (26 I 1913).

„Przyjaciel Ludu: organ Polskiego Stronnictwa Ludowego”, R. 26, nr 20 (17 V 1914).

„Szkolnictwo. Organ Nauczycieli Ludowych”, R. 9, nr 27 (25 IX 1899).

Wydawnictwa zwarte

Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Kółek Rolniczych za rok 1901, Lwów 1902.

Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Kółek Rolniczych za rok 1903, Lwów 1904.

Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Kółek Rolniczych za rok 1904, Lwów 1905.

Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Kółek Rolniczych za rok 1908, Lwów 1909.

Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Kółek Rolniczych za rok 1910, Lwów 1911.

Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Kółek Rolniczych za rok 1911, Lwów 1912.

Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Kółek Rolniczych za rok 1912, Lwów 1913.

Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Kółek Rolniczych za rok 1913, Lwów 1914.

Sprawozdanie Związku Katolickich Stowarzyszeń Młodzieży Żeńskiej Archidiecezji Krakowskiej: za rok 1926, Kraków 1927.

Sprawozdanie Związku Katolickich Stowarzyszeń Młodzieży Żeńskiej Archidiecezji Krakowskiej: za rok 1927, Kraków 1928.

Sprawozdanie Związku Katolickich Stowarzyszeń Młodzieży Żeńskiej Archidiecezji Krakowskiej: za rok 1929, Kraków 1930.

Monographs and articles

 Albin J., Z działalności bibliotek ludowych w Galicji, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, 1983, s. 77-102.

Borkowski J., Gurnicz A., Kółka rolnicze w II Rzeczypospolitej, Warszawa 1978.

Grochal A., Obrzędy doroczne, w: Kultura ludowa Górali Kliszczackich, red. K. Ceklarz, J. Masłowiec, Kraków 2015, s. 313-372.

Gurnicz A., Kółka rolnicze w Galicji. Studium społeczno-ekonomiczne, Warszawa 1967.

Iłowski S., Geneza i powstanie Związku Teatrów i Chórów Włościańskich, „Przegląd Historyczno- Oświatowy”, 1967, nr 1, s. 148-158.

Ihnatowicz I., W sprawie zasad publikacji źródeł historycznych z XIX i XX wieku, „Przegląd Historyczny”, 52, nr 1 (1961), s. 164-172.

Ihnatowicz I., Projekt instrukcji wydawniczej dla źródeł historycznych XIX i początku XX wieku, „Studia Źródłoznawcze”, t. 7 (1962), s. 99-124.

Jakubowski H.T., Amatorski ruch teatralny, Warszawa 1975.

Jakubowski H.T., Teatr amatorski na wsi, Warszawa 1978.

Malata P., Początki choczeńskiego teatru amatorskiego, https://chocznia-kiedys.blogspot.com/search?q=te atr [dostęp: 8 X 2024].

Mesjasz M., Strokowa Jadwiga z Zubrzyckich (1857-1916), PSB, t. 44, Warszawa–Kraków 2006-2007, s. 357-359.

Płonka M., Działalność organizacyjna i społeczna ziemianina Franciszka Łubieńskiego, „Res Gestae”, 2022, t. 14, s. 58-75.

Płonka M., Serce buduje, gdy miłuje. Dzieje Ochotniczej Straży Pożarnej w Stryszowie, Kraków 2024.

Potoczny J., Oświata dorosłych i popularyzacja wiedzy w plebejskich środowiskach Galicji doby konstytucyjnej (1867-1918), Galicja i jej dziedzictwo, t. 10, Rzeszów 1998.

Potoczny J., Rozwój elementarnej oświaty dorosłych w Galicji doby autonomicznej (1867-1918), Rzeszów 1988.

Potoczny J., Teatry włościańskie w Galicji autonomicznej – geneza powstania, działalność i znaczenie społeczno-kulturowe, „Kultura, Przemiany, Edukacja”, 2017, t. 5, s. 93-109.

Stępowski M., Towarzystwo, Szkoły Ludowej – jak powstało, co zrobiło i do czego dąży (1891-1911), Kraków 1911.

 Strokowa J., Matka żyje. Obrazek sceniczny z powstania listopadowego, Kraków 1901.

Strokowa J., Rycerze Jadwigi. Obrazek sceniczny dla szkółek i teatrów amatorskich, Toledo 1913.

Wybranowski A., Ze starych wspomnień: silva rerum, Lwów 1887.

Zięba J., Pierwsze próby organizowania i wytyczania kierunków amatorskiej działalności teatralnej na wsi, „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, 1967, nr 1, s. 7-30.