Koniec kresów

Porażki militarne III Rzeszy na Wschodzie nie zmieniają celów okupacji ziem kresowych II RP. Obok polityki eksploatacji i eksterminacji, potęgowane są przez Niemców konflikty żyjących tu narodów. Przeciw Polakom występują i Ukraińcy (czyszczący z obcych „swoje” ziemie), i Litwini (realizujący wprost niemieckie rozkazy). Apogeum mordów ukraińskich na Wołyniu – w lipcu 1943 – uruchamia polski exodus z Kresów Wschodnich.

Zanim dowództwo AK ogłosi antyniemiecką akcję „Burza” na obszarze objętym przez idący ze wschodu front, władze sowieckie instalują tu uzbrojone oddziały partyzanckie. Mają przygotować sporne ziemie na wcielenie ich „na zawsze” do Związku Sowieckiego. Docelowa aneksja przedwojennego terytorium RP, okupowanego już w latach 1939–41, traktowana jest przez Kreml jako zachodnie przedmurze.

11 lipca 1943 – krwawa niedziela na Wołyniu: Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów, Ukraińska Powstańcza Armia i ukraińscy cywile atakują polską ludność w około 100 miejscowościach. Jest to punkt kulminacyjny eksterminacji polskiej ludności cywilnej na Wołyniu trwającej od początku 1943 roku. W kolejnych dniach następują kolejne masakry. Podobne czystki etniczne zostają przeprowadzone w 1944 roku przez oddziały UPA na terenie Małopolski Wschodniej.

Z raportu Komendy AK Lwów Rzezie wołyńskie:

We wszystkich bez wyjątku wsiach, osadach, koloniach akcję mordowania Polaków przeprowadzili Ukraińcy z potwornym okrucieństwem. Kobiety – nawet ciężarne – przybijali bagnetami do ziemi, dzieci rozrywali za nogi, inne nadziewali na widły i rzucali przez parkany, inteligentów wiązali kolczastym drutem i wrzucali do studzien, odrąbywali siekierami ręce, nogi, głowy, wycinali języki, obcinali uszy i nosy, wydłubywali oczy, wyrzynali przyrodzenia, rozpruwali brzuchy i wywlekali wnętrzności, młotami rozbijali głowy, żywe dzieci wrzucali do płonących domów. Szał barbarii doszedł do tego stopnia, że żywych ludzi przerzynali piłami, kobietom obrzynali piersi, inne nadziewali na pale lub uśmiercali kijami. [- -]

Wszystkie domy polskie ulegają spaleniu, z trupów ściągają buty i ubranie, całe mienie mordowanych – inwentarz żywy i martwy – rabują. (Lwów, sierpień 1943)

20 listopada 1943 – komendant główny Armii Krajowej daje rozkaz akcji „Burza” – prowadzonej na obszarze Polski sprzed 1939 roku operacji wojskowej przeciwko oddziałom niemieckim przed wkroczeniem Armii Czerwonej. Chodzi o zajmowanie terenów polskich przez AK, a następnie ujawnianie się wobec władz sowieckich. Celem jest pokazanie władzom ZSRR, że na tych terenach gospodarzami są Polacy.

 

Płk Siergiej Gulewicz (dowódca sowieckiej Brygady im. Stalina) w rozkazie bojowym:

1 grudnia, punktualnie o godzinie siódmej rano, we wszystkich miejscowościach powiatów przystąpić do rozbrajania polskich legionistów „partyzantów”. Odebraną broń i dokumenty zarejestrować, a wszystkich legionistów razem z odebraną bronią dostarczyć do polskiego obozu Miłaszewskiego [miejsca zakwaterowania zgrupowania AK Okręgu Nowogródzkiego] w rejonie wsi Nestorowicze w powiecie iwienieckim.

Jeżeli podczas rozbrajania legioniści będą stawiać opór, należy użyć siły, aż do rozstrzelania. W wypadku użycia broni przez polskich legionistów „partyzantów” – rozstrzeliwać na miejscu. (Obwód baranowicki, 30 listopada 1943 r.)

[Na zdjęciach:

1. Latacz, powiat Zaleszczyki, grudzień 1943. Zamordowani przez UPA (Ukraińską Powstańczą Armię) członkowie rodziny Karpiaków: Maria – lat 42, Józef – lat 23, Genowefa – lat 20, Władysław – lat 18, Zofia – lat 8, Zygmunt – lat 6. Fot. Ośrodek KARTA

2. Okolice Mejszagoły, powiat Wileńsko-Trocki, prawdopodobnie 11.07.1944. Dwaj oficerowie łącznikowi z III Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej siedzący wśród żołnierzy oddziału partyzanckiego Bazy z Kedywu Komendy Okręgu Wileńskiego AK w czasie akcji „Burza”. Wśród partyzantów: Jerzy Kobyliński „Bejka” (piąty z lewej), Witold Piotrowicz „Krab” (szósty z lewej), „Lech” (ósmy z lewej). Pierwszy z prawej stoi Mieczysław Zniszczyński „Minus”. Fot. Zygmunt Zniszczyński / Ośrodek KARTA

3. Okolice Mejszagoły, powiat Wileńsko-Trocki, prawdopodobnie 11.07.1944. Oficerowie łącznikowi III Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej przydzieleni do oddziału partyzanckiego Bazy z Kedywu Komendy Okręgu Wileńskiego AK w czasie akcji „Burza”. Fot. Zygmunt Zniszczyński / Ośrodek KARTA

4. Lwów, lato 1944. Żołnierze radzieccy szukający min w zajętym przez siebie mieście. Fot. Ośrodek KARTA

5. Rozkaz naczelnika garnizonu miasta Lwowa po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną. Fot. Biblioteka Narodowa]

www.nieskonczenieniepodlegla.pl

www.karta.org.pl