Trzyletnia dominacja pepeerowców nad powojenną Polską wystarcza, by obezwładnić i politycznych przeciwników, i nastawione wrogo społeczeństwo. Finalny dyktat komunistów jest jasny: będziemy samowładni. Bezwzględny terror wobec zachowań demokratycznych, fałszywa od podstaw propaganda, mająca utrudnić zrozumienie rzeczywistości – odbierają ludziom wolę oporu. Dobijane z pomocą Sowietów zbrojne podziemie niepodległościowe nie jest w stanie zmienić losu kraju.
15–21 grudnia 1948 – po połączeniu Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej powstaje komunistyczna monopartia: Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, realizująca ideologię marksizmu-leninizmu. PZPR będzie istnieć ponad 40 lat.
Maria Dąbrowska (pisarka) w dzienniku:
Polska jest sowietyzowana, a nade wszystko – rusyfikowana w takim tempie, że nawet ja, co nie miałam złudzeń i wszystkiego tego się spodziewałam, jestem przerażona. Radio od rana do nocy zieje moskiewszczyzną. [- -]
Od Niemców groziła Polsce zagłada biologiczna, od Moskali – stokroć straszniejsza – duchowa i moralna. Jestem zrozpaczona, że tylu Polaków okazało się podatnymi do nikczemności. (Warszawa, 6 listopada 1948)
Warszawa była (bo nie byłoby ścisłe mówić „żyła”) pod znakiem kongresu zjednoczenia PPR i PPS (prawdą byłoby: kongres unicestwienia PPS). [- -] Otrzymałam całkiem nieoczekiwanie zaproszenie na Kongres. Po pewnym wahaniu i namyśle postanowiłam pójść. [- -] [prezydent Bolesław] Bierut witał kongres długim przemówieniem, co chwila przerywanym oklaskami i okrzykami. [- -] Największym entuzjazmem odznaczały się krzyki na cześć Rosji i Stalina, tak że ani na chwilę nie można było stracić uczucia, że się jest już w głębi Rosji. (Warszawa, 19 grudnia 1948)
Z Deklaracji ideowej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej:
Demokracja ludowa musi zwalczać w kulturze narodowej wszelkie wpływy elementów wstecznych, musi rozwinąć kulturę, naukę, sztukę związaną z dążeniami mas ludowych. [- -] Sprawie budownictwa socjalizmu w kraju i zabezpieczenia jego niepodległości służy polityka zagraniczna Polski Ludowej. Jej zasadniczym wskazaniem jest ścisły sojusz i przyjaźń ze Związkiem Radzieckim. (Warszawa, 20 grudnia 1948)
Karol Estreicher (historyk sztuki) w dzienniku:
Zjednoczenie partii [- -] jest w gruncie rzeczy likwidacją socjalizmu w wydaniu zachodnioeuropejskim. [- -] Przewiduję na rok 1949 wzmożenie aktywności partyjnej. Próbę przenikania komunizmu pod dachy domów. Będzie to zabieg nie bez ofiar. Rozmaite niezależne instytucje [- -] padną ofiarą. Presja będzie się wzmagać, w miarę jak wyrastać będą nowi ludzie szkoleni w doktrynie marksistowskiej. [- -] Wzór jest gotów… w Rosji. (Kraków, 31 grudnia 1948)
[Na zdjęciach:
1. Warszawa, 1948. Wspólne posiedzenie PPR i PPS w Domu Poselskim. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe.
2. – 5. Warszawa, 15-21 grudnia 1948. Kongres Zjednoczeniowy PPR i PPS w auli Politechniki Warszawskiej. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe.
6. Warszawa, grudzień 1948. Lokomotywa udekorowana przed Kongresem Zjednoczeniowym PPR i PPS. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe.
7. Warszawa, grudzień 1948. Samochody z transparentami informującymi zobowiązaniach podejmowanych przed Kongresem Zjednoczeniowym PPR i PPS. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe.
8. – 9. Warszawa, grudzień 1948. Sztafeta Związku Młodzieży Polskiej zorganizowana z okazji Kongresu Zjednoczeniowego PPR i PPS. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe.
10. – 11. Warszawa, grudzień 1948. Transparenty przed Kongresem Zjednoczeniowym PPR i PPS. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe.
12. Warszawa, grudzień 1948. Wiec robotników budujących Trasę W-Z w związku z wykonaniem zobowiązań podjętych w związku z Kongresem Zjednoczeniowym PPR i PPS. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe.
13. – 14. Zabrze, grudzień 1948. Wspólna konferencja PPR i PPS dla uczczenia Kongresu Zjednoczeniowego obu partii. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe.
15. Czasopismo „Robotnik” wydawane przez PPS – numer z dnia rozpoczęcia Kongresu Zjednoczeniowego PPR i PPS. Fot. Biblioteka Jagiellońska]