Od stycznia 1919 roku w Paryżu trwa konferencja pokojowa, mająca ustalić nowy porządek w powojennej Europie. Tymczasem od pierwszych miesięcy istnienia Polska znajduje się w konflikcie ze wszystkimi swoimi sąsiadami, musząc się dodatkowo liczyć z postępującym na zachód zagrożeniem bolszewickim. Józef Piłsudski, decydując się w kwietniu na wkroczenie do zajętego przez bolszewików Wilna, formułuje wobec Litwinów koncepcję federacyjną. Jednocześnie Sejm postuluje objęcie przez Rzeczpospolitą ziem w granicach sprzed pierwszego rozbioru. Kwestia stosunku do kształtu wschodniej granicy budzi gorące dyskusje i spory. Otwarte fronty z bolszewikami na północy i Ukraińcami na południu określają sytuację wojenną Polski w pierwszych miesiącach po odrodzeniu.
1 listopada 1918 – rozpoczyna się konflikt polsko-ukraiński o przynależność Lwowa.
Koniec listopada 1918 – Polacy zajmują większą część Lwowa.
2 marca 1919 – odbywa się spotkanie Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu. Roman Dmowski, Prezes KNP:
Jeżeli chcemy swoją sprawę należycie postawić dziś, to musimy przede wszystkim dowieść, [- -] że plan, który mamy, jest to plan wytworzenia państwa silnego. [- -]. Otóż, jeżeli się mówi o potrzebie stworzenia państwa silnego, [- -] to nie można wymawiać wyrazu „federacja”. Federacja to jest słabość, a nie siła. [- -] Proszę panów, [- -] byśmy przyjęli zasadę, że do państwa polskiego jednolitego, niepodzielonego na żadne polityczne jednostki, włączymy tylko takie obszary, które nam zapewnią bezwzględną przewagę narodową w tym państwie. [- -]. Nie popełniajmy tego błędu, który zabił państwo rosyjskie. Cechą państwa rosyjskiego było to, że miało silniejszy apetyt niż żołądek. Łaknęło dużo, nie mogąc strawić. Wiem, że apetyty i my mamy, ale jesteśmy przecież zachodnim narodem i mamy na nie hamulec. Trzeba te apetyty pohamować, bo inaczej stworzymy przyszłym pokoleniom taką ojczyznę, że się przy niej nie utrzymają.
19 kwietnia 1919 – Wojsko Polskie zajmuje Wilno; ppłk Władysław Belina-Prażmowski (dowódca kawalerii polskiej zdobywającej Wilno od bolszewików) w odezwie do mieszkańców Wilna:
Z rozkazu Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego, wojska polskie wkroczyły do Wilna. Przynosimy Wam wolność od wszelkiej przemocy, wyzwolenie spod rosyjskiego bolszewickiego despotyzmu. Zamiast absolutyzmu sowdepów [Sowietów], samowoli i terroru, niesiemy wielkie idee demokracji Zachodu: prawdziwą wolność i równość, poszanowanie praw jednostek i narodów [- -]. Chcemy Was bronić tak od barbarzyństwa i anarchii Wschodu, jak i od zakusów uczynienia z tej ziemi kolonii niemieckiej [- -]. Nie narzucimy nikomu ani wiary, ani języka obcego. Szanować będziemy prawa każdego obywatela kraju, bez różnicy wyznań i narodowości.
16 lipca 1919 – wojna polsko-ukraińska kończy się zwycięstwem Polaków.
(Na zdjęciach:
- Wilno, koniec kwietnia 1919. Józef Piłsudski (siedzi, pośrodku) w otoczeniu żołnierzy, podczas uroczystości po zajęciu miasta przez Wojsko Polskie. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
- Wilno, 22 kwietnia 1919. Odezwa „Do mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego” w języku polskim i litewskim wydana przez Józefa Piłsudskiego. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
- Wołkowysk, 21 kwietnia 1919. Sztab Dywizji Litewsko-Białoruskiej podczas przejazdu z Wołkowyska do świeżo zdobytej Lidy. Fot. Ośrodek KARTA)