Trzy lata po wymordowaniu przez Sowietów uwięzionej przez nich polskiej elity, Niemcy odkrywają groby jeńców z Kozielska – w Katyniu. Prawda o sowieckim bestialstwie, niewygodna dla aliantów, uznających Sowietów za strategicznego sojusznika w wojnie z III Rzeszą, staje się argumentem przeciw polskim władzom. Te bowiem – wbrew interesom geopolitycznym – odmawiają swego udziału w „kłamstwie katyńskim”.
Ponad dwa miesiące po zerwaniu przez Kreml stosunków dyplomatycznych z Rządem Polskim, ginie premier gen. Władysław Sikorski. Nikną gwarancje aliantów co do niepodległego bytu Rzeczpospolitej. Polsce grozi – po monstrualnych zbrodniach niemieckich na jej ziemiach – ponowna okupacja sowiecka. Przyszłe państwo miałoby znów samotnie stanąć nie wobec maskowanego alianta, lecz agresywnego totalitaryzmu.
13 kwietnia 1943 – Niemcy ogłaszają odkrycie w lesie katyńskim masowych grobów polskich oficerów zamordowanych przez NKWD. Władze ZSRS zaprzeczają i próbują przerzucić odpowiedzialność za mord na Niemców. Polski rząd na uchodźstwie zwraca się o pomoc w wyjaśnieniu sprawy do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża.
Z oświadczenia Rządu Polskiego:
Nie ma Polaka, który by nie był wstrząśnięty do głębi wiadomością, szerzoną przez propagandę niemiecką z największym rozgłosem, o odkryciu pod Smoleńskiem w grobie wspólnym, zmasakrowanych zwłok zaginionych w ZSRR oficerów polskich i o kaźni, której padli ofiarą. Rząd Polski polecił 15 kwietnia swemu przedstawicielowi w Szwajcarii zwrócić się do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w Genewie z prośbą o wysłanie delegacji, która by zbadała na miejscu istotny stan rzeczy. (Londyn, 19 kwietnia 1943)
26 kwietnia 1943 – ZSRS zrywa stosunki dyplomatyczne z Polską i przestaje uznawać rząd polski na uchodźstwie. Jako powód podaje wiarę polskich władz w hitlerowską propagandę dotyczącą zbrodni katyńskiej.
Witold Leitgeber (kierownik referatu prasowego Sztabu Naczelnego Wodza) w dzienniku:
Cała angielska prasa poranna przynosi wiadomość o zerwaniu przez Sowiety stosunków dyplomatycznych z rządem polskim. [- -] „Daily Worker” szaleje: rząd polski to profaszyści, antysemici, antybrytyjscy, antysowieccy, w zmowie z hitlerowcami itp. [- -]
Min. Eden powiedział, że sprawę można by załagodzić, gdyby gen. Sikorski osobiście odwołał wezwanie skierowane do Czerwonego Krzyża i publicznie oświadczył, iż wycofano zarzuty. Minister [Spraw Zagranicznych Wielkiej Brytanii Anthony] Eden usilnie nalegał na wykonanie tych warunków „taktycznych”. Generał Sikorski stanowczo odmówił. (Londyn, 27 kwietnia 1943)
4 lipca 1943 – generał Władysław Sikorski, Wódz Naczelny i premier rządu RP na uchodźstwie, ginie w katastrofie lotniczej w Gibraltarze. Nowym premierem zostaje Stanisław Mikołajczyk.
Gen. Leon Mitkiewicz (współpracownik gen. Sikorskiego):
Prasa tutejsza pełna jest opisów uroczystego pogrzebu śp. gen. Sikorskiego w Londynie, w Katedrze Westminsterskiej. [- -] Mówi mi niedobre przeczucie, że był to pogrzeb nie tylko gen. Władysława Sikorskiego, ale żałosny pogrzeb całej dawnej Rzeczpospolitej Polskiej. (Waszyngton, 11 lipca 1943)
[Na zdjęciach:
- Katyń (ZSRR), 1943. Ekshumacja mogił polskich oficerów. Fot. Ośrodek KARTA
- Niemiecki druk propagandowy z 1943 roku dotyczący zbrodni katyńskiej. Fot. Biblioteka Narodowa
- Gibraltar, 8 lipca 1943. Trumna z ciałem gen. Władysława Sikorskiego. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
- Gibraltar, 8 lipca 1943. Odpłynięcie trumny z ciałem gen. Władysława Sikorskiego na pokładzie ORP „Orkan”. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
- Newark (Wielka Brytania), 16 lipca 1943. Grób gen. Władysława Sikorskiego. Fot. Czesław Datka / Narodowe Archiwum Cyfrowe]